Cholesterol: Những điều cần biết

Tại sao phải xét nghiệm cholesterol trong máu

Vì cholesterol máu có liên quan chặt chẽ với bệnh tim mạch, mà bệnh tim mạch là nguyên nhân tử vong hàng đầu trên thế giới. Bệnh tim mạch nói trong bài này gồm cả bệnh tim, chủ yếu các bệnh tim thiếu máu cục bộ như nhồi máu cơ tim, và bệnh mạch chủ yếu các tai biến mạch não như xuất huyết não hoặc nhồi máu não. Tử vong do bệnh tim đứng hàng đầu, còn tử vong do bệnh mạch đứng thứ hai, vậy tử vong tim mạch chiếm “thủ khoa” và chuyện dễ hiểu. Ðiều đáng nói ở đây là đa số trường hợp của cả hai bệnh trên đều do một nguyên nhân là vữa xơ động mạch, mà vữa xơ động mạch lại có liên quan chặt chẽ đến cholesterol huyết. Sang thế kỷ 21, Tổ chức Y tế Thế giới cho biết tử vong tim mạch vẫn đứng đầu, do đó xét nghiệm cholesterol trong máu vẫn còn rất cần thiết trong thời gian dài dài! Bảng 1 cho thấy cholesterol càng cao thì tử vong do bệnh tim thiếu máu cục bộ càng nhiều.

Những ai cần làm cholesterol huyết

Nếu có điều kiện, nên làm cholesterol cho tất cả mọi người trên 20 tuổi, nhưng để tiết kiệm, nên xét nghiệm ưu tiên cho những người mắc một trong những bệnh nhồi máu cơ tim, đau thắt ngực, tai biến mạch não, bệnh động mạch ngoại biên (viêm tắc động mạch chi), tăng huyết áp, đái tháo đường, béo phì; hoặc cha, mẹ, anh chị em ruột mắc những bệnh trên. Trường hợp kết quả bình thường (xem dưới), sau 5 năm mới cần làm lại.

Cholesterol huyết, bao nhiêu là cao ?

Cholesterol từ 5,2 mmol/1 trở xuống là bình thường, từ 5,2 đến 6,2 là hơi cao, từ 6,2 trở lên là cao rõ. Tuy nhiên, các con số trên chỉ là tương đối. Vì ngay những người cholesterol dưới 5,2 cũng có 3-4 phần nghìn chết do thiếu máu cục bộ (Bảng 1).

Bảng 1. Các trị số bình thường và bệnh lý của “bộ mỡ”

1. Cholesterol toàn phần
Bình thường <>Nghi bệnh lý 5.2 – 6.2 mmol/l
Bệnh lý rõ >6.2 mmol/l

2. Triglycerid
<1.72>2.3 mmol/l

3. HDL-C
>1.5 mmol/l
1.5 – 1 mmol/l
<1.0>

4. LDL-C
<3.4>4.1 mmol/l

Như vậy cholesterol huyết càng thấp càng tốt, không sợ thấp quá. Nhưng cholesterol càng cao, tử vong càng tăng: 5,2 lên 6,2 tử vong tăng gấp đôi; 6,2 lên 7,7 tử vong từ 8% tăng lên 16% !

Tại sao lại phải xét nghiệm cả “bộ mỡ’

Vài chục năm gần đây, người ta thấy phải phân biệt cholesterol tốt là HDL-C có tác dụng bảo vệ tim, với cholesterol xấu là LDL-C hay gây vữa xơ động mạch. Do đó, nên làm cả “bộ mỡ” thì tốt hơn. Bộ mỡ gồm: 1. cholesterol toàn phần; 2. Triglycerid cũng là chất mỡ nhưng không phải cholesterol; 3. HDL-C; Và 4.LDL-C. Bảng 1 trên cho biết các trị số bình thường và bệnh lí của ‘bộ mỡ”. Chú ý: (Không nên định lượng lipid toàn phần như ngày xưa, vì không giúp gì cho chẩn đoán.) – Ðịnh lượng cholesterol toàn phần và HDL không cần nhịn đói như đối với triglycerid và LDL.

Cholesterol cao tới bao nhiêu thì phải điều trị ?

Ngày nay, người ta căn cứ vào LDL nhiều hơn vào cholesterol toàn phần, Bảng 1 đã cho thấy LDL bao nhiêu là bệnh lí, những để điều trị người ta còn phải xét các yếu tố nguy cơ rồi phân biệt các trường hợp sau đây: 1- Trường hợp nguy cơ cao, nghĩa là có bị nhồi máu cơ tim, đau thắt ngực hoặc đái tháo đường: LDL từ 2,6 đã phải bắt đầu điều trị, và từ 3,4 đã phải dùng thuốc. 2- Trường hợp nguy cơ trung bình nghĩa là có 2 yếu tố nguy cơ trở lên (xin xem bảng 2 liệt kê các yếu tố nguy cơ thí dụ tăng huyết áp và hút thuốc lá: LDL 3,4 mới điều trị ; LDL 4,1 dùng thuốc. 3. HDL thấp <> 1,5 mmol/1 thì được trừ một yếu tố nguy cơ. 4- Tiền sử gia đình trực hệ có bệnh mạch vành sớm (nam <55> 45; nữ > 55 tuổi 5- Trường hợp nguy cơ thấp, nghĩa là chỉ có 1 yếu tố nguy cơ trong Bảng 2 : LDL phải từ 4 trở nên mới cần điều trị, và chỉ xét dùng thuốc khi LDL quá 4,9. Nếu không làm được LDL, có thể căn cứ vào cholesterol toàn phần; LDL 3,4 và 4,1 coi như tương đương với cholesterol 5,2 và 6,2.

Ðiều trị tăng cholesterol huyết như thế nào !

Trừ khi nguy cơ cao, bao giờ cũng nên bắt đầu bằng sửa đổi cách sống trong 2-3 tháng, nếu chưa đạt mục tiêu mới dùng thuốc.

Sửa đổi cách sống gồm 4 điểm chính: 1. Ăn ít mỡ bão hòa và ít cholesterol; 2. Ăn nhiều chất xơ. 3. Giảm cân nặng 4. Tăng hoạt động thể lực. Xin xem bài viết riêng về những điểm này.

Theo Thong Tin Y Dược Việt Nam