Chụp và can thiệp mạch vành trong cấp cứu nhồi máu cơ tim

Cơn đau tim hay còn gọi là đau ngực do nhồi máu cơ tim xảy ra khi một phần cơ tim bị tổn thương hay chết vì không nhận đủ oxygen. Oxygen được vận chuyển tới tim qua hệ thống các động mạch vành. Hầu hết các trường hợp bị nhồi máu cơ tim là do bị tắc nghẽn những động mạch này.

Như vậy, đối với bác sỹ, trong điều trị nhồi máu cơ tim, ngoài các biện pháp chung như dùng các thuốc giảm đau, ổn định tình trạng bệnh nhân…, thì một điều quan trọng hàng đầu là phải tái thông lại dòng máu ở đoạn động mạch bị tắc.
Có ba biện pháp chính để tái thông lại mạch máu bị tắc là:

1. Dùng các thuốc (gọi là thuốc tiêu sợi huyết) để làm tan cục máu đông đó đi.
2. Can thiệp mạch vành cấp cứu.
3. Mổ tim, làm cầu nối qua chỗ động mạch bị tắc

Vậy chụp mạch vành và can thiệp mạch vành trong cấp cứu nhồi máu cơ tim là gì?

CHỤP MẠCH VÀNH:
Thủ thuật chụp mạch vành là một phương pháp có thể giúp phát hiện mảng xơ vữa trong lòng động mạch vành và giúp phát hiện bất kỳ chỗ nghẽn hay tắc mạch vành nào.
Thủ thuật này được thực hiện trong khi bệnh nhân tỉnh táo hòan tòan. Thực sự thì thủ thuật này không gây đau đớn nhiều lắm. Bệnh nhân sẽ được yêu cầu nằm trên bàn dưới máy chụp DSA (hình 1).

Hình 1

Trong quá trình thực hiện thủ thuật, bệnh nhân sẽ được theo dõi sát nhịp tim, huyết áp và các dấu hiệu sinh tồn một cách liên tục. Vùng bẹn được sát khuẩn và gây tê với thuốc gây tê tại chỗ.
Sau đó một ống thông được luồn qua da ở vùng bẹn đến động mạch đùi rồi được đưa thẳng vào động mạch vành (hình 2).

Hình 2

Thuốc cản quang được bơm vào ống thông đi đến động mạch vành và hình ảnh mạch vành được ghi nhận lại dưới màn hình X quang. Do đó bệnh nhân cần nằm yên để có thể có được một hình ảnh tốt và rõ nét (hình 3).

Hình 3

CAN THIỆP MẠCH VÀNH Ở BỆNH NHÂN NHỒI MÁU CƠ TIM

Khi tìm thấy chỗ tắc, bác sỹ sẽ quyết định có thể nong (bằng bóng hay các dụng cụ khác) được hay không. Thủ thuật dùng bóng hoặc các dụng cụ khác để nong mạch vành gọi chung là can thiệp mạch vành. Bóng nong được gắn ở đầu tận một ống thông và được đưa đến chỗ nghẽn cũng qua đường động mạch như khi chụp mạch vành. Khi đầu tận ống thông và bóng đến đúng vị trí cần nong, bóng nong được bơm lên để làm nứt và ép mảng xơ vữa, huyết khối vào thành động mạch, làm cho lòng mạch rộng ra, cho phép dòng máu lưu thông tăng lên (hình 4).

Hình 4

Bóng nong sau đó được xả xẹp xuống và rút ra khỏi động mạch vành (hình 5).

Hình 5a	Hình 5b

Sau khi nong bằng bóng, bác sỹ sẽ quyết định có hay không đặt giá đỡ (stent) ở vị trí chỗ hẹp để giúp chỗ hẹp được thông suốt. Stent là một ống lưới (kiểu mắt võng) bằng thép không gỉ(hình 5b), được chế tạo đặc biệt đáp ứng các yêu cầu chuyên môn; một số loại stent còn được tẩm thuốc (thuốc phóng thích ra từ từ) để chống tăng sinh tế bào, ngăn chặn sự tái hẹp hoặc tái tắc nghẽn của động mạch vành… tại chỗ đặt.
Nếu có đặt stent thì stent sẽ được gắn trên một bóng nong và được đưa đến chỗ hẹp, thủ thuật cũng như khi đưa bóng nong (hình 6).

Hình 6

Sau khi đã thực hiện thủ thuật chụp hay can thiệp mạch vành xong, ống thông sẽ được rút ra và tại vị trí chọc kim sẽ được băng ép để đảm bảo động mạch không bị chảy máu.
Sau thủ thuật, bệnh nhân được yêu cầu nằm yên và bên chân thực hiện thủ thuật phải bất động 24 giờ để chắc chắn là không bị chảy máu.

MỘT SỐ ĐIỀU CẦN LƯU Ý:

* Can thiệp mạch vành cấp cứu chỉ là một trong các biện pháp điều trị nhồi máu cơ tim cấp tính, do vậy bệnh nhân cần tuân thủ tất cả các biện pháp điều trị nhồi máu cơ tim hiện nay.
* Thủ thuật can thiệp mạch vành cấp cứu chỉ thực hiện có hiệu quả khi bệnh nhân sớm đến các cơ sở y tế (có khả năng thực hiện thủ thuật). Thời gian cho phép (từ khi có triệu chứng đến lúc được can thiệp) là dưới 12 giờ, lý tưởng là dưới 6 giờ và tối ưu nhất là dưới 3 giờ. Do vậy khi nghi ngờ mình bị NMCT, chúng ta nên gọi cấp cứu ngay để kịp đến các cơ sở y tế chuyên khoa. Nên nhớ: thời gian là mạng sống.
* Can thiệp mạch vành và can thiệp tim mạch nói chung là biện pháp điều trị tương đối tốn tiền, do vậy thân nhân bệnh nhân cần có kế hoạch chuẩn bị về mặt tài chính.
* Được can thiệp mạch vành cấp cứu hiệu quả - không có nghĩa là bạn đã khỏi bệnh huyết khối do xơ vữa động mạch, mà "cái gốc của bệnh" vẫn còn nguyên, nguy cơ tái phát hoặc đột quỵ vẫn đang đe doạ tính mạng của bạn và nguy cơ này cao hơn rất nhiều so với người bình thường. Chính vì vậy, bạn vẫn phải tuân thủ điều trị bằng thuốc và điều chỉnh lối sống theo chỉ định của thầy thuốc.

BS CKII Nguyễn Thanh Hiền - BV Nhân dân 115