Huyết áp thấp nguy hiểm không kém tăng huyết áp

Nếu xét về mặt số lượng các biến chứng, thi huyết áp thấp chỉ là hàng “em” so với huyết ap cao. Nhưng điều đó không có nghĩa là huyết áp thấp không nguy hại và không cần chú ý đề phòng. Bởi những tai biến nặng nhất mà huyết ap cao gây ra như đột qụy não và nhồi máu cơ tim thì huyết áp thấp cũng gây tai biến không kém phần nguy hiểm.

Huyết áp thấp là một bệnh lý phức tạp

Huyết áp thấp là một bệnh của hệ tim mạch trong đó chỉ số của huyết áp dưới mức bình thường đến mức trở thành bệnh lý. Trong mạch máu và hệ tuần hoàn nói chung, huyết áp là một khía cạnh quan trọng. Vì nó là động lực đẩy máu đi lưu thông khắp cơ thể, tới được tận những nơi xa tim nhất như chân, tay và đầu. Giá trị 120/70 là một giá trị bình thường giúp máu lưu chuyển được đầy đủ. Khi huyết áp chỉ đạt dưới ngưỡng 90/60mmHg thì máu không có đủ lực đẩy để tới những nơi xa. Đây chính là nguyên nhân gây ra những biến chứng và biểu hiện của huyết áp thấp.

Cho đến nay, huyết áp thấp là một bệnh lý đầy phức tạp. Bởi trừ một số trường hợp tìm được nguyên nhân thì đa phần người ta chưa tìm được nguyên nhân nào được cho là chủ đạo. Chứng bệnh này cứ kéo dài, dai dẳng và song hành cùng người bệnh.

Một số nguyên nhân có thể gây ra huyết áp thấp đã được xác định như: mệt mỏi, lao động quá sức, suy tim, rối loạn thần kinh trung ương, rối loạn nội tiết, mất nước, tiêu chảy nặng, mất máu, bỏng nặng, nhiễm khuẩn nặng, thiếu máu nặng, lạm dụng thuốc trị bệnh tăng huyết áp, lợi tiểu, tim mạch, thần kinh, mang thai... Những nguyên nhân này có thể khắc phục được và người bệnh sẽ khỏi được huyết áp thấp vĩnh viễn. Nhưng đáng tiếc, con số này lại không đáng là bao và chỉ là một phần nhỏ.

Phần còn lại là đa số, đó là những bệnh nhân mà chúng ta không thể tìm được nguyên nhân xác đáng. Hầu như trong số họ bị huyết áp thấp liên tục và đôi khi dạng bệnh này còn được gọi là huyết áp thấp mạn tính. Những trường hợp này có huyết áp thấp rõ rệt khi thay đổi tư thế. Phần lớn những người này là những người cao tuổi.

Huyết áp thấp có đáng lo ngại?

Có thể, xét về mặt số lượng các biến chứng mà huyết áp thấp gây ra so với huyết áp cao chỉ là hàng “em”, nhưng điều đó không có nghĩa là huyết áp thấp không nguy hại và không cần chú ý đề phòng. Bởi những gì nặng nhất mà huyết áp cao gây ra như đột qụy não và nhồi máu cơ tim thì huyết áp thấp cũng có đủ.

Song có lẽ điều đáng ngại nhất của huyết áp thấp là sự chủ quan của người bệnh. Không giống như huyết áp cao, người bệnh có những biểu hiện như nóng bừng mặt, hồi hộp, khó thở, đau đầu rõ ràng thì huyết áp thấp lại ít khi có những biểu hiện “to tát” nào khiến người bệnh phải chú ý. Do vậy mà chuyện chủ quan với bệnh là điều dễ xảy ra. Sự tai hại cực độ khi người bệnh làm việc kỹ thuật trên cao hay điều khiển phương tiện giao thông. Ngất xỉu đột ngột trong các trường hợp này có thể gây ra những tai nạn mức độ nặng và người bệnh thường tử vong.

Kiểm soát huyết áp thấp thế nào?

Hiện nay, chưa có một thuốc nào được gọi là đặc trị cho huyết áp thấp. Trong một số trường hợp, người ta có thể dùng một số thuốc hỗ trợ như fl udrocortisone (giữ nước) hay midodrine (co mạch) cho những người bị huyết áp thấp mạn tính. Song điều này cần được bác sĩ theo dõi cẩn thận.

Trong chứng bệnh này, điều mấu chốt không phải là dùng thuốc trị mà là những phương cách để chung sống hòa bình bởi lẽ nếu bạn biết cách, bạn có thể bảo toàn tuổi thọ của mình như chưa hề mắc bệnh.

Nên uống đủ nước là một lời khuyên quan trọng nhất. Ngoài việc cung cấp đủ nước cho cơ thể, bù đủ nước còn duy trì thể tích máu cân bằng, một yếu tố đảm bảo huyết áp không bị thấp. Điều này đặc biệt có ý nghĩa với những người bị huyết áp thấp mà còn bị chứng tiêu chảy hay mất nước.

Trong chế độ dinh dưỡng, nếu có thể, ăn thêm một chút muối với liều khuyến cáo từ 3-5g/ngày. Nếu bị huyết áp thấp, không nên leo cao, không làm việc kỹ thuật trên không, không điều khiển phương tiện giao thông tốc độ cao, dù là chưa có biểu hiện bên ngoài. Cũng không nên đứng quá lâu vì máu sẽ bị dồn xuống chân nhiều hơn và bệnh sẽ nặng hơn. Vì huyết áp thấp sẽ nặng lên khi chúng ta thay đổi tư thế quá đột ngột nên lời khuyên hữu ích nhất là hãy đứng dậy từ từ. Đứng phắt dậy sẽ làm cho não bộ thiếu máu nhiều hơn. Khi nằm ngủ không nên gối quá cao, chỉ tối đa là 150 so với mặt giường. Nếu có thể thì nên nằm ngang. Và khi tỉnh dậy, chớ có bật dậy ngay, bạn có thể sẽ bị ngã bất chợt. Còn nếu tự nhiên thấy chóng mặt và hoa mắt, hãy ngồi ngay xuống trong tư thế đầu sát vào hai gối. Đây là biện pháp cấp cứu cá nhân nhanh nhất để khống chế huyết áp thấp.

Thay lời kết, điều cuối cùng bạn nên nhớ là thuốc không phải là biện pháp chủ đạo với huyết áp thấp. Điều quan trọng nhất là bạn định sống với nó như thế nào mà thôi.

BS. YÊN LÂM PHÚC (Học viện Quân y)